Nadleśnictwo Drawsko – „Bartnictwo - powrót pszczół do lasu”

Las to żywy organizm, który rządzi się swoimi prawami, wszystkie składające się na niego nawet najdrobniejsze elementy mają ważne często kluczowe znaczenie. Od dawna znana jest rola owadów zapylających, których praca nie tylko dla  leśnictwa ale i dla większości gałęzi gospodarki czy rolnictwa jest bardzo istotna. Kilkuletnie obserwacje prowadzone przez pracowników Nadleśnictwa dotyczące występowania pszczół na terenie będącym w zarządzie jednostki jednoznacznie zaczęły wskazywać na pogarszającą się kondycję pszczół oraz zmniejszenie ich liczebności. Za sprawą  codziennych obserwacji na przestrzeni kilku lat Leśnicy zaobserwowali tendencję znacznie zmniejszającego się urodzaju owoców runa leśnego. Sprawa nie wyglądała lepiej w odniesieniu do owocujących  krzewów leśnych, które jak wiadomo stanowią istotną jesienno - zimową bazę pokarmową dla zimującego ptactwa. Bezsprzecznym dowodem na słabą kondycję owadów zapylających były pogarszające się ilości pojawiających się owoców w istniejących na terenie Nadleśnictwa sadach śródleśnych. Wpływające z zewnątrz informacje od lokalnych pszczelarzy  oraz właścicieli drobnych pasiek potwierdzały tylko wyciągnięte wcześniej wnioski. Konkluzja była jedna trzeba spróbować podjąć kroki by w bezpieczny i w miarę naturalny sposób poprawić warunki bytowania pszczół  oraz zwiększyć możliwości pozyskania pożywienia przez te owady.

Pomysł na Barcie

W 2017 zrodził się pomysł by Nadleśnictwo Drawsko zaangażowało się w pomoc pszczołom. Z racji tego, że tereny są bardzo urozmaicone, krajobraz obfituje w rzeki, jeziora, łąki, są tu rozległe wrzosowiska pierwsze myśli padły na „Bartnictwo”  jako najbardziej naturalną formę wsparcia dziko żyjących pszczół.  Brak jednak bezpośredniego doświadczenia w temacie sprowokował nas do poszukiwania informacji w szerszym gronie. Udało się odnaleźć ślad w innych jednostkach Lasów Państwowych, które  już od jakiegoś czasu próbują eksperymentalnie zajmować się pszczołami w ten właśnie sposób. Po ustaleniu pierwszych szczegółów przyszłych prac oddelegowani pracownicy Nadleśnictwa Drawsko odbyli dwudniowe szkolenie z zakresu tematycznie obejmującego podstawowe informacje dotyczące bartnictwa w zaprzyjaźnionym Nadleśnictwie Spała. Po powrocie z wyjazdu entuzjazm wcale nie zmalał. Zaczęto na poważnie zajmować się tematem. Podjęto decyzję o wywieszeniu  kłód bartnych dla stworzenia  bezpiecznych wielosezonowych „ domów” dla rodzin pszczelich. By całość prac była wykonana w sposób odpowiedni, zaprosiliśmy do siebie specjalistę  zajmującego się bartnictwem w Nadleśnictwie Spała by przeprowadził szkolenie z „leśnych uli” dla wszystkich pracowników Nadleśnictwa Drawsko. Na spotkaniu prowadzący  wskazywał jakie drzewa są  odpowiednie do zawieszenia barci. Omówił istotne kwestie związane z wystawą barci względem stron świata, dostępu do słońca czy minimalnych wysokości mocowania na drzewie. Kluczowym elementem było zaprezentowanie techniki wciągania i  mocowania „ula” . 

Dotacja z WFOŚIGW

Po zakończonym sukcesem szkoleniu nie pozostało nic więcej jak tylko brać się do pracy. Docelową liczbę barci przeznaczoną do zagospodarowania w 2018 roku ustalono na 34 sztuki. By projekt był spójny uznaliśmy, że koniecznym będzie również stworzenie remiz, niewielkich kilkuarowych powierzchni z roślinami miododajnymi rozlokowanych  w niedalekim sąsiedztwie barci dla uzupełnienie bazy pokarmowej. Zaczęliśmy liczyć koszty niezbędne do wykonania wszystkich prac. Na łączną wartość zadania składały się koszty związane z wykonaniem barci, rozwiezieniem ich w terenie oraz z zamocowaniem na wytypowanych drzewach, wykonaniem grodzeń przy remizach, zakupem materiału sadzeniowego oraz pracy samego sadzenia, zakupem materiałów edukacyjnych i promocyjnych. Wszystko razem dało dosyć znaczącą kwotę, jednak na początku  2018 r. z ogromną pomocą w realizacji zamysłów poszczególnych etapów prac przyszedł Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie z pionierskim programem „ Odbudowa populacji pszczół”. W ramach napisanego projektu dotacyjnego korzystając ze wsparcia WFOŚiGW pod tytułem „Bartnictwo –powrót pszczół do lasu” Nadleśnictwo Drawsko na swoim terenie, pośród 17 Leśnictw rozwiesiło 34 barcie oraz  założyło 7 remiz śródleśnych obsadzonych roślinami silnie nektarującymi. Wybór miejsc, w których znalazły się barcie oparty był na wcześniejszej analizie dostępności do miejsc z wodą oraz podstawową bazą pokarmową. Te dwa najważniejsze etapy prac zostały już zakończone w pierwszym kwartale 2018 r. i co bardzo budujące można pokusić się już o ogłoszenie drobnego sukcesu. Niespełna po miesiącu od zakończenia prac związanych z wywieszeniem barci mamy informacje o 6 barciach zasiedlonych przez rodziny pszczele.

Edukacja i promocja

Bardzo ważnym, może nawet najistotniejszym elementem ochrony gatunku jakim jest pszczoła, jest uświadamianie ludzi o konieczności dbania o te niewielkie owady. Ważne jest wskazanie zarówno dzieciom jak i dorosłym efektów pracy pszczół, naświetlenie im istotnych powiązań pomiędzy naszym a ich życiem. W trakcie prowadzonych przez pracowników Nadleśnictwa zajęć edukacyjnych z dziećmi w wieku szkolnym i przedszkolnym oraz w trakcie zewnętrznych akcji promocyjnych poruszane będą tematy związane z potrzebami pszczół oraz z zagrożeniami jakie dla nich niesie współczesna cywilizacja. Promowane będą zachowania oraz działania, które nawet stanowiąc drobne kroczki doprowadzić nas wszystkich mogą do ostatecznego sukcesu. Edukację i promocję ułatwić maja elementy przewidziane do zakupu w ramach doposażenia ścieżki edukacyjnej znajdującej się przy siedzibie Nadleśnictwa. Za sprawą realizowania dalszych prac związanych z projektem dodatkowo przy ścieżce pojawić mają się dwie tablice edukacyjne, jedna o historii bartnictwa druga o hierarchii w rodzinie pszczelej i etapach powstawania miodu. Do zajęć z najmłodszymi przewidziane zostały do zakupienia puzzle tematycznie dowołujące się do pszczelarstwa. Szczególną atrakcję edukacyjną stanowić będzie barć ustawiona  pokazowa oraz pokazowy ul wielkopolski (obydwa obiekty nie są przewidziane do zasiedlenia przez pszczoły). Jako uzupełnienie dostępnych informacji będą wydane ulotki promocyjne.

Wychodząc na przeciw potrzebom pszczół mamy nadzieję, że zarazimy innych ludzi pasją i potrzebą dbania o swoje najbliższe otoczenie bo tylko wspólna praca może przynieść wymierne efekty. Ciekawość i przychylność dla pszczół widać już w naszym najbliższym otoczeniu ponieważ kilku pracowników Nadleśnictwa Drawsko zaczęło prywatnie zajmować się pszczołami. 

(Tekst: Karolina Dorawa)

(Zdjęcia: Karolina Dorawa, Marta Miller-Kołosowska, Krzysztof Kuczer)